“AB Ormansızlaşma Yönetmeliği (EUDR), AB vatandaşlarının tükettiği ürünlerin dünya çapında ormansızlaşmaya veya orman bozulmasına katkıda bulunmamasını garanti altına almak için kurallar koyuyor.

EUDR’nin, ormansızlaşmadan ari ürünlerin tüketimini teşvik ederek ve AB’nin küresel ormansızlaşma ve orman bozulması üzerindeki etkisini azaltarak, sera gazı emisyonlarını azaltması ve biyolojik çeşitlilik kaybını önlemesi amaçlamaktadır.

EUDR 29 Haziran 2023’te yürürlüğe girmiştir.

Ormansızlaşmanın ana nedeni, soya, sığır eti, palmiye yağı, odun, kakao, kahve, kauçuk gibi malların ve bunlardan kağıt, deri, çikolata, lastik veya mobilya gibi bazı türetilmiş ürünlerin üretilmesiyle bağlantılı tarım arazilerinin genişlemesidir.”

EUDR uyarınca, bu ürünleri AB pazarına arz eden veya buradan ihracat yapan herhangi bir İşletmeci veya Tüccar, 31 Aralık 2020 sonrasında
1) ürünlerin ormansızlaştırılmış arazilerden gelmediğinden veya
2) ormanların bozulmasına katkıda bulunmadığından emin olmak için gerekli özeni beyan etmelidir (Due Dilligence).

EUDR’ye uyum için son tarih 30 Aralık 2024’tür. Mikro ve küçük işletmelerin daha uzun bir uyum süresi (ek olarak altı ay) olacaktır.

Yönetmelik şu ürünleri kapsamaktadır: palmiye yağı, soya, kereste, sığır, kakao, kahve, kauçuk ve türev ürünler (örneğin, çikolata, sığır eti, deri, lastikler, ahşap mobilyalar, kağıt ve basılı ürünler).

Yönetmelik yalnızca Ek 1’de listelenen ilgili ürünler için geçerlidir. Buna soya veya palmiye yemiyle beslenen sığırlardan üretilen sığır eti ve deri de dahildir. Ek 1 kapsamına girmeyen ürünler, kapsamına giren malları içerse dahi Yönetmelik hükümlerine tabi değildir.

Örneğin palm yağı içerse bile Yönetmelik sabunu kapsamıyor.

Benzer şekilde, Ek 1’de yer almayan ancak Yönetmelik kapsamındaki mallardan türetilen bileşen veya unsurları içerebilen Harmonize Sistem (HS) gümrük koduna sahip ürünler (deri koltuklu veya doğal kauçuk lastikli arabalar gibi) bu Yönetmelik hükümlerine tabi değildir. Buna karşılık, doğal kauçuk lastikler tek başına hâlâ Yönetmelik kapsamındadır.

Not: Yönetmelik, Komisyonun, kapsam dahilindeki daha fazla sayıda mal/ürün içerebilecek şekilde mal ve/veya ürün listesini değiştirebileceğini öngörmektedir. Bu, şu anda Yönetmeliğin Ek 1’inde listelenmiş olsun veya olmasın, tüm orman riski taşıyan emtialara ve ilgili ürünlere durum tespiti uygulanmasının değerlendirilmesinin bir nedenidir.

Etkilenen Kuruluşlar
EUDR, şirketlere ticaretteki rollerine ve büyüklüklerine bağlı olarak farklı gereksinimler getirmektedir:

• Operatörler (İşletmeciler), kapsam dahilindeki ürünleri içeren veya kapsam dahilindeki ürünlerle üretilen kapsam içi ürünleri ilk olarak AB pazarına sunan veya ihraç eden şirketlerdir. Mikro, küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) ve KOBİ dışı İşletmeciler, piyasaya sürülmeden önce aynı DD yükümlülüklerine sahiptirler.
• Alt operatörler, halihazırda AB pazarına sunulmuş veya piyasaya sunulmuş bir ürünü kapsam dahilindeki bir gümrük kodundan diğerine dönüştüren şirketlerdir. KOBİ olmayan alt işletmecilerin KOBİ’lerden farklı yükümlülükleri vardır.
• Tüccarlar, kapsam dahilindeki ürünleri AB pazarında sunan şirketlerdir. KOBİ dışı tüccarların, KOBİ tüccarlarınınkinden farklı DD yükümlülükleri vardır.

Temel Unsurlar

Yalnızca ormansızlaşmadan ari, orman bozunumuna neden olmayan ve yasal ürünlerin AB pazarına sunulmasına veya bu pazardan ihraç edilmesine izin verilmektedir (bu, KOBİ’ler dahil tüm Operatörler ve Tüccarlar için geçerlidir).

Ürünlerin, insan ve işçi hakları ile Yerli Halkların özgür, önceden ve bilgilendirilmiş onayını (FPIC) alma yükümlülüğünü kapsayan yürürlükteki yasalar da dahil olmak üzere, üretildiği ülkenin yasalarına göre yasal olması gerekir.

Şirketler, emtiaların üretildiği arazilerin coğrafi koordinatlarını toplamalı ve uyumsuzluk riskinin bulunmadığı veya ihmal edilebilir düzeyde olduğu sonucuna varmaya yetecek kadar ürünler üzerinde DD (Durum Tespiti) yapmalı ve bunu yetkili makamlara sunulan durum tespiti beyanlarında (DDS) doğrulamalıdır.

Yönetmelik, ülkeler için üç kademeli bir risk değerlendirme sistemi (yüksek risk, düşük risk ve standart risk) oluşturmaktadır ve durum tespiti gereklilikleri, risk tanımına göre değişiklik göstermektedir.

29 Haziran 2023 itibarıyla tüm ülkelere standart bir risk düzeyi atanmıştır. Avrupa Komisyonu (AK), düşük veya yüksek risk taşıyan ülkelerin veya ülke bölgelerin listesini yayınlayacaktır.

Şirketler, tesislere erişime izin verilmesi ve belge ve kayıtların hazır bulundurulması da dahil olmak üzere, uygulama kontrolleri sırasında yetkili makamlara yardımcı olmakla yükümlüdür.

Yaptırım ve cezalar

EUDR’nin 3. Bölümü, aşağıda belirtildiği gibi etkili bir uygulama rejimi sağlamaya yönelik tedbirleri ortaya koymaktadır.

* Yetkili Makamlar, gümrük makamları, Üye Devletler ve AK arasındaki işbirliğine yönelik yeni ve etkin bir dizi gereksinim, AK’nun Bilgi Sisteminden (şu anda geliştirilme aşamasındadır) yararlanacaktır.

* Bireyler ve kuruluşlar ‘doğrulanmış endişeleri’ni yetkili makamlara iletme (ihbar etme) ve yetkili makamların bunları değerlendirirken şeffaflıkla takip edebilecektir. Ayrıca, ilgi sahibi bireyler veya kuruluşlar, yetkili makamların kararlarını, eylemlerini veya eylemsizliklerini incelemek üzere AB Üye Devletlerindeki ulusal sistemlere dayanan idari veya adli prosedürlere erişim hakkına sahiptir.

* Yıllık yaptırım kontrollerine yönelik hedefler aracılığıyla kontroller artırılmıştır. Avrupa Komisyonu’nun ülkelere ilişkin risk derecelendirmesine bağlı olarak Yetkili Otoriteler piyasayı kontrol edecektir:

1- Düşük risk: İlgili ürünleri piyasaya arz eden veya ihraç eden işletmecilerin %1’i

2- Standart risk: İlgili ürünleri piyasaya arz eden veya ihraç eden işletmecilerin %3’ü

3- Yüksek risk: İlgili ürünleri piyasaya arz eden veya ihraç eden işletmecilerin %9’u ve ilgili ürünlerin her birinin miktarının %9’u

* Yetkili Otoriteler tarafından EUDR’e yüksek uyumsuzluk riski altında olduğu belirlenen ürünler için geliştirilmiş tedbirler uygulanacaktır: Piyasaya arzın veya piyasaya sunulmasının 3 günlük dönemler boyunca veya sürekli olarak Yetkili Otoriteler tarafından askıya alınması veya ürünlere el konulması da dahil olmak üzere süreli tedbirler uygulanacaktır.

Cezalar şunları içermektedir:

*İsim verme ve ifşa etme – Avrupa Komisyonu, web sitesinde, tüzel kişiliğin adı, nihai kararın tarihi, ihlal edildiği tespit edilen faaliyetlerin özeti ve ihlalin mali detayları ve uygulanan cezalar dahil olmak üzere, ihlale ilişkin Üye Devletlerin kararlarının bir listesini yayınlayacaktır.

*Çevreye verilen zararla ve ilgili malların veya ilgili ürünlerin değeriyle orantılı para cezaları; bu tür cezaların düzeyi, sorumluları ihlallerden elde edilen ekonomik faydalardan etkili bir şekilde mahrum edecek ve tekrarlanan ihlaller için kademeli olarak artıracak şekilde hesaplanacaktır.

*Maksimum para cezası, İşletmecinin veya Tüccarın önceki mali yıldaki toplam AB cirosunun %4’ünden az olamaz.

*İlgili ürünlere el konulması.

*İlgili ürünlerin gelirlerine el konulması.

*Kamu alımlarından ve kamu finansmanına erişimden en fazla 12 ay süreyle geçici olarak yasaklama

*Ciddi, tekrarlanan ihlal durumunda: ilgili mal ve ürünlerin piyasaya sürülmesinin veya sunulmasının süreli olarak yasaklanması.

Durum Tespiti Gereksinimleri

EUDR, [Madde 8]’de belirtilen sürekli DD sürecini birlikte oluşturan üç temel unsurun uygulanmasını gerektirir. EUDR, şirketlerin DD sürecinin tamamını uygulamasını ve belgelemesini zorunlu kılmaktadır.

• Bilgi toplama, risk değerlendirmesine bilgi sağlayan ve/veya ilgili ürünlerin Yönetmelik gerekliliklerine uygun olduğunu gösteren bilgi, belge ve verilerin toplanmasıdır.
• Risk değerlendirmesi, ürünlerin hiç risk olarak kabul edilemeyeceğini veya ihmal edilebilir risk olarak kabul edilip edilemeyeceğini ve bu nedenle riskin azaltılması gerekip gerekmediğini belirlemek için toplanan bilgileri kullanır.
• Risk azaltma, riskin sıfır veya ihmal edilebilir düzeyde olduğunun belirlenmesine olanak sağlayan çeşitli eylemlerden herhangi biridir.